Featured post

Let Us Stop Filling Bins

Let us Stop Filling Bins https://www.pinterest.com/clen1/true-love/ We may not know what really inspired the people of th...

Saturday 12 December 2020

Setsembiso

 SETSEMBISO


“NCAMSILE BEKUSINGANI SAMI LEBENG’SITSANDZA KAKHULU, BENGENTE SETSEMBISO KUYE KUTSI NGIYAWUMTSANDZA FUTSI NGIMNAKEKELE IMPHILO YAKHE YONKHE…” kwasho Themba abibitseka. Inkantolo yayicwele iphuphuma, bunhhinhhi bekhutwa ngemzuzu ngemzuzu, bantfu bebafisa kwati kutsi ngabe iyawtala nkhomoni kulendzaba yaThemba.


Kube kuya ngami ngabe ngkubekela yonkhe imivo yami ngetinkantolo, kepha ke ngeke ngiye lapho ngoba inhloso yami kukutekela indzaba yaThemba naNcamsile. Bekulwanca laba lababili, ematuba lucobo, bengiye ngitsi nangibabona ngive inhlitiyo yami incibilika. Bebatsandzana ute uhawkele nawbuka, ecinisweni lonkhe, bekutitsandzani lengangiye nami ngibuke kuto nangizindla ngetelutsandvo, ngize ngimamatseke sengtibona nesami simadzadza natsi sesingumjingi namkhotsane njengabo. Amuhle Ncami loyo, njengoba Themba bemteketisa njalo; umnyovu lonzenge , konkhe kuhleli ngabolonina, bese uba nelutsi umuntfu wakhona. Wawungafunga utsi simakadze bekenta sibonelo sesimomondiya nakakha Ncami. Kani naye Themba ngete ngamdlela umona, kwakungesilo likhwa kwakungemanti; lijaha lisho ngeluhwanca loluhlangene mjengetjani belitete, ematinyo tinhlavu tewesiSwati ummbila, amhlophe salichwa, bese liyawshiya umhlaba. bantfu bakhona bembatsa ungatsi baya emncintiswaneni, bembatsa tembatfo letifanako, ungafunga utsi mawele.


Letitsandzani letimbili tatitelikhetselo imbala, kute tindzawo tebumnandzi bebatichela, bahamba bobabili bangashiyani. Bebayihamba yonkhe imicimbi yebumnandzi, nabangakayi impela suke basemngcwabeni. Ncami abekhonte umhlabeleli weSikhwahlande lohlabela letipholile te-Afurikha, Lira. Bekasangana ephetse kungatsiwa kuta loyo mhlabeleli wakhe loyo. Ngisho mine bantfu lebesebatsandza tintfo ngekufana, nabafika etitolo takanokusho tekudla babite lokufana ncwe kulobaphakelako, imidlalo yekucitsa sikhatsi bebatsabdza lefananako. Nawbakhandza bacoca, kusha luhleko, bavikisana ngemivo ngetem’bangave, tetimali temhlaba, temidlalo. Wawungafunga utsi bangani lababili nje bayajikijelana ngemibono. 


Themba lijaha lelalinenhlanhla impela, labaphansi bebabuke ngakuwe waShongwe, tandla takhe betisikhiya semilingo. Lapho bekatsintsa khona bekuvuleka iminyango angene ahlekelela. Abengusomabhzinisi lowenta imibhalo nemidvwebo; kungaba mabhodi ekubekisa, tembatfo tetinkapane, netikhangiso lombala. Ngalenhlanhla yakhe ke waMabhengeta, watfola sivumekwano nahulumende welive leSwatini kutsi advwebe tembatfo tematiko lehlukahlukene ahulumende. Cha bekusibusiso sesivumelwano leso, beyibhasha impela indvodza kulesivumelwano, lalilampondo impela. Loko bekwenta kube melula kunakekela sincandzamatse sakhe lesingu Ncami, akhone nekubhadala indlu yabo bebahlala kuyo eMbabane. Bebangesweli nakatwi. Ncami naye bekamuhle nje afanele, bekalicandza lapha kuMcusi wendlunkhulu.


Umnyaka wa2020 waba ngumnyaka lowehlukile kuleminyenti, umhlaba womkhe wahlaselwa ngumkhuhlane lowawuhambisa kwetinyosi titsatsela etimbalini. Mahazane wavalela umhlaba wonkhe etindlini, kuphuma emnyango kwagucuka kwaba licala lelibovu, kwahloba titaladi kwema imisebenti, koma emabhku emabhange. Bosomabhizini labancane nalabakhulu basiva sitfozi samahazane, lokufaka ekhatsi Themba. Hulumebde wasijuba emnyakeni wesine sivumelwane sakhe naThemba, kwatsiwa ngoba timali sekufuneka kutsi tifakwe kulomkhuhlane, Themba asale ema kudvwebela hulumende. Kwate kwefikwa lakuvela tinsolo khona kutsi yena Themba wasivumbulula njani sivumelwane seminyaka lesihlanu semsebenti labengawenta ngetinyanga letisitfupha. Kwatsi nakuhlolwa emiphandzeni yetembatfo tahulumende kwakhandzakala kutsi leti lesetikhicitiwe kuleminyaka lengemuva tingasebenta iminyaka lesitfupha solo kute sidzingo saletinye. Kwasolwa kudlisana kwaba ngloko, kodvwa ke leto tinsolo tashabalalisa kwematolo kuvela lilanga, Themba phela unenhlanhla.


ASENGKULANDZISE KUTSI SIFIKA NJANI ENKHANTOLO.


“Mnumzane Themba Shongwe, landzisa inkantolo ngalokwenteka ngelusuku lwebucala losolwa ngabo” kusho umshushisi abhekise kuThemba. 


WAYITEKA WATSI THEMBA.

Ngangitilalele endlini lesasihlala kuyo naNcami, njengoba kuphitsitela vele kwakuvaliwe, ngeva kunconcotsa ngeludlame emnyango lomkhulu. Ngavuka ngatihudvula ngabheka khona, ngatsi nangivula ngamane ngoma. Ngikhandza Ncami unjenga mzukwana atalwa ubanjwe ngetinwele ngulomunye make lengangimcalisa lelo langa. Ngsetfukile ngeva lomake sabhavumula ngelulaka “asubambe inja yakho, bamba inja yakho, utangsola kusasa sengtsetse sicumo lesibucayi, sekwesibili ayenta lentfo lontfombatana wakho”.  Walandzisa lomake kutsi uhudvula Ncami lowembetse ta Eva nje umkhiphe endlini yakhe nemyeni wakhe ubakhanda bajabulisana.  Wamdzaceka samdlwane phansi, wacondza emotini yakhe waysusa kamatima.


Ngatitimisa Ncami ngangena naye endlini, ngamlungisela emanti ekugeza, wageza. Ingcondvo yami yayihhuma asageza Ncami, ngangingati noma ngimile noma ngihleli phansi; ngingati kutsi ngimemete noma ngihlabele. Ngahlala etafulebi lekudlela, watsi naphuma Ncami ekugezeni sembetse, ngamcela kutsi akabuye ahlale phansi sikhulumisane ngalesehlakalo. Wavuma, wabuya wahlala ngesheya kwami etafuleni, wabeka ingcosa yakhe etafuleni sandla saba sesilevini sakhe. Ngambuta kutsi ngabe liciniso yini leli lelitekwa ngulomake bekalapha emnyango. Ncami waphendvula ngekutichenya watsi “yebo”, wachubeka wabeka kutsi mine angtiboni yini kutsi kuphelile ngami, ngingatsi ngsetawkhona kunaka yena sengehlulwa nakutinaka mine. Wabeka kutsi ngeke yena akhona kuhlala nemfanayo, bekukuhle nje ngisakhona kuba yindvodza, hhayi lomtfwalo lebesengingiwo. Ngekukhubeka, ngfauca kamatima litafula, ngebhadi lacondza kuchochocho waNcami, ngatsi ngigijima ng’yawumsita, ngakhandza asabindze dvu. Ngaphutfuma ngashayela inombolo yenhlabamkhosi, ngashayela nemaphoyisa. Belusito loluphutfumako ngibo labefika bagcwalisekisa kutsi Ncami usishiyile emhlabeni. Mine Ncami bekusingani sami lebengisitsandza kakhulu, futsi ngangente sivumelane kuye kutsi ngiyawmtsandza phindze ngimnakekele imphilo yakhe yonkhe, futsi bengitimisele ngalokuphelele kusigcina leso setsembiso.


“KUTE LOKUNYE LENGINGAKUBUTA NKHOSINYENKANTOLO” KUSHO UMSHUSHISI.


Kwavungatela inkantolo yonkhe, bantfu bahhum’tela, labanye baphiphita batsi akusilo liciniso lelelishiwo nguThemba. Emahemuhemu bekagcwele emoyeni, kute lebesekati kutsi mbamba mbamba liciniso nguliphi futsi emanga nguwaphi. Nawbuka bantfu lebebasenkantolo bonkhe bebadvungekile, nami ekhatsi ngangisangene. Ummeli waThemba besolo abelesele inkantolo njalo kutsi Themba akasubekwa licala lekubulala ngesibhuku, kodvwa akabekwe lekufelwa ngumuntfu ngesiphosiso.


Ngtawphindze ngetame kutincandza kutsi ngingaveti imivo yami ngetinkantolo nekusebenta kwato, tona atibuki emahemuhemu, tibuka bufakazi lobubekwe embikwato tibese tikhipha sijubo. Ummbiko wemaphoyisa bewuvumelana ncamashi nalokulandziswe nguThemba embikwenkantolo, nemmbiko wadokotela uyavuma kutsi Ncami wabulawa kwephuka kwachochocho kwavimba umphefumulo. Emaphoyisa nebenhlabamkhosi bayavuma kutsi vele balutfola lucingo lolubuya kuThemba ngelusuku lwesehlakalo. 


“Nkhosiyenkantolo silapha asiketi kutewteka emahemuhemu, sitewbuka bufakazi nemaciniso lasobala ngalokwenteka ngelusku lwekushona kabuhlungu kwaNcamsile, lebekasingani saThemba. Kulahleka kwemphefumulo kulicala, kungako ngisho nami kutsi Themba Shongwe aketfweswe licala lekufelwa nbgumuntfu ngesiphosiso, njengoba sonkhe sivile kutsi kute sibhuku lesenteka. Ngicela inkantolo ikhokhe sijubo ngebufakazi, ingayi ngeluhhewuhhewu lwebantfu” kusho ummeli waThemba. 


Ngitatibamba kwekugcina kuveta imivo yami ngetinkantolo, ngoba lena bekuyindzaba yaThemba nancamsile, kungesiwo umbhalo wekuveta imibono yami.

No comments:

Post a Comment